Oppenheimer là bộ phim bom tấn vừa phát hành trong mùa hè qua, 2023. Phim kể về cuộc đời của nhà khoa học Oppenheimer, người coi là chế tạo ra bom nguyên tử. Một trong những khoảnh khắc quan trọng nhất trong cuộc đời của J. Robert Oppenheimer được miêu tả trong phim là liên quan đến câu nói “người bạn của tôi ở Shell-dầu nhớt Shell”. Người bạn này là nhà vật lý người Anh George Charles Eltenton. Ông được mô tả trong nhiều ấn phẩm của Mỹ là một điệp viên Nga. Là giám đốc PTN Los Alamos của dự án Manhattan về tia bức xạ.
Tuy nhiên, Eltenton luôn phủ nhận mọi cáo buộc gián điệp. Ông cũng không bao giờ phải đối mặt với bất kỳ cáo buộc nào phạm tội. Ông đã làm việc cho dầu nhớt Shell. Các liên quan đến Oppenheimer khiến Eltenton có nhiều quyết định đột phá ảnh hưởng đến công nghiệp dầu nhớt.
Eltenton: “Bạn tôi ở Shell”. Dầu nhớt Shell
Về mặt chính trị, Eltenton là một người chống phát xít. Ông đã dành năm năm ở Leningrad với một người vợ rất thíchxã hội Liên Xô. Khi Eltenton chuyển đến California, ông chuyển qua nói tiếng Nga!
Một thực tế là Eltenton đã được gặp Peter Ivanov – thư ký Lãnh sự quán Liên Xô tại San Francisco. Ivanov, một người liên quan đến hoạt động gián điệp. Ivanov hỏi Eltenton có biết ai làm việc tại PTN bức xạ Los Alamos hay không. Và liệu ông có thể thu thập thông tin cho Liên Xô, một đồng minh trong Thế chiến II hay không. Eltenton đề nghị hỏi bạn thân của Oppenheimer, Haakon Chevalier. Oppenheimer trả lời “không” nhưng ông lại không báo cáo về cách tiếp cận.
Sau đó, Ủy ban Hoạt động tình báo Mỹ của Hạ viện Hoa Kỳ (HUAC) bắt đầu điều tra Oppenheimer vào năm 1946. Việc này liên quan đến Eltenton.
Tuy nhiên, thật trùng hợp, đây cũng là thời điểm mà cuộc đời của Eltenton đã có bước ngoặt. Đó là các phát minh trong các nghiên cứu có liên quan đến phụ gia ngành dầu nhớt.
Một bước đi thay đổi cuộc đời
Eltenton đã được tuyển dụng từ năm 1938 bởi Công ty Phát triển Shell (SDC) ở Emeryville, California. Là một chuyên gia về quang phổ. Ông tìm các phương pháp mới để kiểm tra đường ống không bị xâm lấn bằng cách sử dụng các biến thể trong từ trường để phát hiện ăn mòn.Các nghiên cứu này được xuất bản sau khi ông rời Hoa Kỳ.
Tên của Eltenton xuất hiện trước công chúng vào cuối tháng 10 năm 1947 khi Chevalier nêu tên ông trong một lời khai trước HUAC, cơ quan đang điều tra những nỗ lực của Liên Xô để có được thông tin về các hoạt động tại Los Alamos liên quan đến Dự án Manhattan. Tờ New York Times đưa tin rằng ông đã từ chức tại SDC vào ngày 10-10. Nhiều người hàm ý rằng ông đã “bỏ chạy” trước khi cuộc điều tra của HUAC.
Ông và gia đình trở về Anh sau đó, tháng 9/1947. Eltenton đã đảm nhận một vị trí với Shell Research Limited tại Trung tâm Nghiên cứu Thornton. Là trung tâm nghiên cứu toàn cầu của Shell về nhiên liệu, dầu nhớt Shell, mỡ bôi trơn và các nghiên cứu khác như luyện kim và khoa học vật liệu. Tuy nhiên, Thornton là một phần quan trọng trong nỗ lực chiến tranh của Anh. Chuyên phát triển các chất ức chế và các chất phụ gia nhiên liệu và dầu nhớt khác cho máy bay. Đặc biệt là máy bay chiến đấu Hurricane và ném bom Lancaster phải bay cao hơn và lâu hơn của Đức có thể.
Nghiên cứu ứng dụng
Với áp lực của Mỹ và chính phủ Anh, Eltenton phải rời khởi Thornton và chuyển đến Stanlow. Trong thời gian làm việc tại nhà máy lọc dầu Stanlow, Eltenton trở lại hai lĩnh vực nghiên cứu trước đây. Áp dụng các kỹ thuật mới để cải tiến quy trình sulfonate hóa.
Công việc tiếp theo về sulfonate hóa được nhắm mục tiêu vào việc sản xuất sulfonate tự nhiên hoặc dầu mỏ. Đến cuối thế kỷ 20, Shell là nhà cung cấp sulfonate dầu mỏ tự nhiên chiếm ưu thế ở phương Tây. Eltenton sau đó chuyển sang các phương pháp liên tục để sulfonate hóa nhiều vật liệu hữu cơ, bao gồm các hợp chất thơm alkyl hóa là điểm khởi đầu cho các chất tẩy rửa sulfonate được sử dụng trong dầu nhớt ngày nay.
Sau những bước đột phá đó, Eltenton chuyển sang sản xuất chất tẩy rửa trong dầu nhớt. Bằng sáng chế đầu tiên được nộp vào tháng Tư năm 1954, dựa trên canxi/magiê naphtha sulfonat. Phần lớn tập trung vào sản xuất alkyl sulfonate và alkyl salicylate. Trong khi sản xuất chất tẩy rửa sulfonate tự nhiên là một ngành kinh doanh có tính cạnh tranh cao. Phát minh sulphonate hữu cơ là ngành độc đáo của Shell, đã trở thành hóa học cốt lõi cho dầu nhờn ô tô và hàng hải trong 40 năm tiếp theo. Công nghệ sau đó được chuyển giao cho hãng phụ gia Infineum khi hình thành.
Một di sản lâu dài
Một sự cố có đủ tiếng vang đến nỗi một bộ phim truyện ăn khách đã được phát hành hơn 80 năm sau đó. Nhưng gần như chắc chắn đã tạo ra khoảng khắc về lịch sử cùa ngành dầu nhớt. Chúng ta có thể sẽ không bao giờ biết liệu Eltenton có thực sự là gián điệp Liên Xô hay không. Nhưng chúng ta biết rằng việc ông có thể bị buộc phải quay trở lại Vương quốc Anh đã dẫn đến việc ông tham gia vào công việc quan trọng tạo điều kiện cho sự phát triển của các sản phẩm có tác động vào thời điểm đó cũng như chất tẩy rửa bôi trơn vẫn còn được sử dụng cho đến ngày nay.
Hiện nay, dầu nhớt động cơ Eska Singapore và MaxPro1 được sản xuất từ phụ gia Infineum. Một phần trong đó có từ nghiên cứu của Eltenton về chất tẩy rửa/phân tán sulphonate tổng hợp. Sự kế thừa trong phụ gia sản xuất dầu công nghiệp như dầu gia công kim loại có tính tương đồng với các sản phẩm ngày nay.
Theo Eska Singapore, 13-11-2023.
Bài viết dựa trên nghiên cứu của Trevor Gauntlett , hơn 25 năm kinh nghiệm trong các công ty hóa chất và dầu mỏ, dầu nhớt Shell, đăng trên tạp chí Lubes’n’Grease.
